kutubhona

дедилар. Саҳобалар: хўб, дейишди». Абу Довуд ривояти. Имрон ибн Ҳусайндан ривоят қилинади:

«أَنَّ النَّبِيَّ A فَدَى رَجُلَيْنِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ بِرَجُلٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ مِنْ بَنِي عُقَيْلٍ»

«Набий с.а.в. Бани Уқайл мушрикларидан бир киши ўрнига мусулмонлардан икки кишини фидя сифатида алмаштириб олдилар». Муслим ривояти. Ибн Аббосдан ривоят қилинади:

«كَانَ نَاسٌ مِنَ الأَسْرَى يَوْمَ بَدْرٍ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ فِدَاءٌ، فَجَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ A فِدَاءَهُمْ أَنْ يُعَلِّمُوا أَوْلاَدَ الأَنْصَارِ الْكِتَابَةَ»

«Бадр кунида асирлар орасида фидя тўлашга қурби етмаган одамлар бор эди. Шунда Росулуллоҳ с.а.в. ансорлар болаларига ёзишни ўргатишларини уларнинг фидяси қилиб белгиладилар». Аҳмад ривояти. Бу ҳадислар юқоридаги оят билан бирга асирлар ҳақидаги ҳукм: марҳамат кўрсатиш ёки фидя олиш эканига очиқ далолат қиляпти. Ҳасан, Ато ва Саид ибн Жубайрдан асирларни ўлдириш макруҳлиги ҳикоя қилинган. Улар «Бадр асирларига нисбатан қилинганидек асирга марҳамат кўрсатилса ёки ундан фидя олинса яхши бўлади. Чунки Аллоҳ Таоло бундай деди:

فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنّاً بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاء
«… арқонлар билан боғлангиз! Сўнг ё (уларни озод қилиб юбориш билан) марҳамат кўрсатурсизлар ё (уларни қўйиб юбориш учун) фидя-товон олурсизлар» [Муҳаммад: 4]

Демак Аллоҳ Таоло мана шу икки нарсадан бирини қилиш ихтиёрини берди, бошқасини қилишга ихтиёр бермади», дейишди. Демак буларнинг ҳаммасидан очиқ кўриниб турибдики, халифа асирлар борасида икки ишдан бирини танлаши керак. Ё марҳамат кўрсатиши керак ёки фидя олиши керак. Бундан бошқасига йўл йўқ. Аммо Набий с.а.в.нинг Бани Қурайза кишиларини қатл қилганлиги ҳақидаги ривоятга келсак, бу улар уруш асирлари бўлганлари учун эмас, балки ҳакамнинг ҳукмига биноан бўлган эди. Пайғамбар с.а.в.нинг Бадр кунида Назр ибн Ҳорис ва Уқба ибн Абу Муитни аямай ўлдирганлиги, Уҳуд кунида эса Абу Иззани ўлдирганлиги ҳақидаги ривоят ҳам асирлар ҳақидаги ҳукм мана шу эканлигига далолат қилмайди. Чунки Пайғамбаримиз с.а.в ҳамма асирларни ва барча жангларда бундай қилмаганлар. Аксинча буни баъзи жангларда баъзи шахсларга нисбатан